Onlangs kreeg ik een mailtje van één van mijn lezers.
Zijn vraag was of hij wel genoeg aquariumverlichting gebruikte. Uit zijn watt per liter berekening bleek namelijk dat hij vrij laag zat met zijn licht.
Mijn advies? Je hebt zeker voldoende licht voor gezonde plantengroei. En verban die watt per liter regel ;-)
Bij de “Watt per liter” regel tel je de wattages van je lampen op en die deel je dan door de hoeveelheid liters van je bak.
Stel: je hebt een aquarium van ongeveer 100 liter met daarop 2x 24w T5-lampen. Dan kom je op een watt/liter van 0,48 uit (100 liter gedeeld door 48 watt).
Diezelfde regel stelt dat:
Met de bovenste bak zou je dus gemakkelijke tot medium planten kunnen groeien.
Eenvoudig, toch?
Helaas te mooi om waar te zijn!
Om je een voorbeeld te geven.
Stel je hebt twee identieke open aquaria. Beide zijn 40cm hoog, bevatten zo’n 100 liter water en hebben 2x 24w T5-lampen. Maar bij aquarium A hang je de verlichting 20cm hoger dan bij Aquarium B.
Beide bakken hebben dan evenveel wattage per liter, maar in realiteit zal aquarium A minder lichtsterkte hebben dan aquarium B. Waarom? De lichtbalken hangen 20cm hoger, waardoor het licht een grotere afstand moet afleggen tot de bodem.
Snap je het punt?
Vergeet dus die Watt per liter regel om te weten of je licht goed is!
Hoe kun je dan wél de lichtintensiteit meten op een zo objectief mogelijke manier?
Met een PAR-meter.
PAR is een afkorting voor “ Photosynthetically Active Radiation“. Een PAR-meter berekent de frequenties binnen het lichtspectrum dat planten kunnen gebruiken voor de fotosynthese.
Met andere woorden: het meet de lichtintensiteit zoals je planten het zien. Dat licht gebruiken ze om te kunnen groeien.
Zo’n PAR-meter werkt vrij eenvoudig. Je steekt de sonde in het water, bijvoorbeeld op de bodem, en het gedeelte dat je in je hand houdt zal dan een waarde geven, bijvoorbeeld 40 µmol PAR. Vervolgens verplaats je de sonde naar het wateroppervlakte en krijg je de waarde 100 µmol PAR.
Maar wat betekenen nu die waardes?
Volgens onderzoek door Tom Barr heb je drie categorieën (gemeten op de bodem):
De ideale waarde voor een plantenbak met een goede mengeling van gemakkelijke tot moeilijkere plantjes is 40 à 50 µmol PAR op de bodem, goede CO2 en voldoende meststoffen.
De categorie 80 – 120 µmol PAR vermijd je best. Je planten groeien dan bijzonder snel en hebben een enorme vraag naar CO2. Die kun je heel moeilijk beantwoorden met je CO2-systeem zonder je vissen te vergassen. De kans op algen én vissterfte is dus groot.
“Waar kan ik zo’n PAR-meter kopen?”, zie ik je nu al denken ;-)
Ik moet je helaas waarschuwen: ze zijn vrij moeilijk te vinden in de Benelux en bovendien zijn ze bijzonder duur.
De Apogee Aquarium PAR Meter bijvoorbeeld kost zo’n $335, da’s omgerekend bijna 300€ …
Een enthousiaste aquarist op Plantedtank.net was wel zo vriendelijk om verschillende lichtbronnen boven verschillende aquaria’s te testen en vervolgens de PAR-waardes in een handige tabel te gieten.
In tabel 1 zie je de verschillen qua PAR tussen T8, Power Compact en T5-lampen (aquarium LED staat er helaas niet in). Vervolgens worden die lampen op verschillende hoogtes geplaatst boven het aquarium. Het resultaat is een (te) lage, middelmatige of (te) hoge PAR.
PS: een inch is ongeveer 2,5cm. Een hoogte van 16 inch komt dus ongeveer overeen met een bak van 40cm hoog.
Tabel 2 toont je dan weer het effect van een goede reflector op de PAR-waardes van een T5-lamp:
Opgelet: dit zijn heel algemene gegevens, gebruik de tabellen dus enkel als leidraad en niet als absoluut cijfer.
Wil je de èchte PAR-waarde van jouw verlichting meten, dan is een goede PAR-meter de enige optie.
Een andere methode die je ook wel eens hoort of leest, is de “Lumens” regel. Het Lumen bepaalt de totale hoeveelheid lichtenergie dat je aquariumlamp (of elke andere lichtbron) uitstraalt.
Maar … hier zit een addertje onder het gras.
Een Lux-meter (Lux = het aantal Lumen per vierkante meter) registreert vooral het licht waar het menselijk oog gevoelig voor is, namelijk groen licht. Blauw en rood licht worden niet goed gemeten. En laat dat net het spectrum zijn waar je planten het meest aan hebben!
Met andere woorden: Lumen of Lux werkt vooral voor het menselijk oog, maar is niet echt bruikbaar voor planten.
Het is bijvoorbeeld perfect mogelijk dat een lamp met veel Lumen (sterk licht in onze ogen) een laag PAR heeft voor je planten. Andersom is ook een mogelijkheid: de lamp lijkt op het eerste zicht weinig licht af te geven (weinig Lumen), maar heeft wel een uitstekende PAR.
Gebruik dus niet de hoeveelheid Lumen of je eigen ogen om te weten of je sterk of zwak licht hebt!
Er bestaat wel een trucje waarbij je de Lux-waardes kunt omrekenen naar PAR.
Je meet dan eenvoudigweg de Lux-waardes af en vervolgens deel je die waarde door een “constante”, naargelang het type lamp dat je gebruikt boven je bak. Het resultaat wat je dan krijgt is de PAR-waarde, uitgerekend in µmol/m2/sec.
Hieronder vind je een lijst van de verschillende constantes:
Hou er wel rekening mee dat je bij deze methode een grotere foutenmarge hebt dan bij een PAR-meter. Je krijgt een relatieve meting (ongeveer juist) en geen exacte waarde.
Gebruik deze methode dus enkel als leidraad, net zoals de tabellen hierboven.
300€ vind ik persoonlijk veel geld voor een PAR-meter, zeker voor iets dat je eigenlijk niet ZO vaak gebruikt.
Daarom dat ik een geheel andere methode verkies, eentje dat veel goedkoper is maar wel wat geduld vraagt.
Je zult hiermee niet de lichtintensiteit in cijfers meten, maar je kunt wél de lichtsterkte aan jouw gewoontes en aan de behoeftes van de planten aanpassen.
Zo ga je te werk:
OK, nu je bak stabiel is én met gezonde planten, is het tijd om het licht te verhogen:
Zie je wat ik gedaan heb?
Ik verhoog EERST DE CO2 en pas dàn de verlichting. Op die manier voorkom je dat je een CO2-tekort krijgt door het extra licht.
Want meer licht betekent dat je planten sneller gaan groeien. En planten die sneller groeien, hebben meer voeding nodig. Als er onvoldoende voedingsstoffen (waaronder CO2) zijn, dan stopt de plant met groeien, verslijmen ze en krijg je algen.
En dat wil je zoveel mogelijk vermijden natuurlijk ;-)
Voorzie dus altijd eerst onbeperkte voedingsstoffen voor je planten en ga dan pas je licht verhogen.
Vergeet de Watt per liter regel en gebruik een Lux-meter enkel als leidraad!
De enige echt objectieve methode om de sterkte van je aquariumlicht te meten, is een PAR-meter.
Helaas zijn die nog peperduur. Een goedkoper alternatief is beginnen met laag licht en stilletjes aan de lichtsterkte te verhogen tot je de gewenste plantengroei hebt! Ondertussen verhoog je de CO2 en doseer je volgens de Estimative Index om voedingstekorten te vermijden.
Eventueel kun je de tabellen van PlantedTank gebruiken, maar dan enkel als leidraad.
En jij? Gebruik jij eerder laag of sterk licht? En met welke problemen zit je momenteel? Laat het mij hieronder weten of op mijn Facebook-pagina!
[ninja-inline id=2164]
Ben je net als ik gek op die bakken vol groene pracht? Bijna altijd vind…
Een ding is zeker, de Amano of Japonica garnaal is een populair beestje. Ligt het…
Geef toe, een “betta” is een prachtvis, toch? 😊 Met zijn bijzondere kleuren en…
Ik heb al eens een artikeltje geschreven over rode aquariumplanten en hoe je die het…
Je wil een vuurgarnaal kopen? Of misschien zelfs vuurgarnalen kweken? Ik geef je geen ongelijk!…
Hoppa, weer nieuwe inspiratie voor je toekomstige bak! Deze keer het aquarium van Nigel Hoevenaar.…
Bekijk de reacties
Interesant artikel, nu wil het lukken dat we gisteren een par meting gedaan hebben op mijn bak.
Conclusie is dat ik enorm veel licht heb, verlichting 20cm boven het water opp. en 65cm boven bodem, waardes gemeten op bodem links-rechts vooraan 90 par midden vooraan 135 par midden 145 par.
Problemen waar ik mee te kampen heb (had) sinds deze verlichting voedings tekorten alom, deze zijn nu zo goed als opgelost, enkel ijzer tekort probleem nog maar daar wordt aan gewerkt.
Nu kan je zeggen licht verminderen, dat is ook de gemakkelijkste oplossing maar voorlopig zie ik het nog als een uitdaging om alles goed te krijgen. Nog een punt bij extreem veel licht, nieuwe plantjes vragen wel wat tijd om zich aan te passen.
De regel van X aantal Watt verlichting / liter water gaat heden ten dage niet meer op , vroeger en nu nog een beetje ;-) was T8 de meest ingeburgerde aquarium verlichting en werkte de regel X Watt/L wel .
Als je vandaag de dag met LED en vooral met power LED's gaat werken en je houd de bovenstaande regel aan zoals je gewend was met T 8 dan bekom je bijna een verdrievoudiging van licht als je de zelfde wattage zou aanhouden ten opzichte van de vroegere T8 . Wat er dus op neerkomt dat je vraag naar voedingstoffen minstens zal verdubbelen en bij niet juist anticiperen van de vraag van je planten naar voedingstoffen je gegarandeerd algen zal krijgen !
Ik weet al van een paar aquariumhouders die van T8 naar Power LED zijn overgestapt .......en terug gekeerd zijn naar T8 omdat ze algen bleven hebben en dit gewoon omdat ze de regel X Watt /liter bleven toepassen bij LED verlichting .
Hey Wouter
Bedankt voor je reactie!
Ik geef je volledig gelijk. Sterker nog: bij LEDs onderling is er vaak een sterk verschil qua lichtintensiteit (PAR/PUR). Dat maakt het inderdaad een pak moeilijker ... en gevaarlijker. Want zoals je zegt kan het verschil tussen je nieuwe en oude lampen een stuk groter zijn met alle gevolgen vandien.
Groeten
Gilles
Hey Rudy
Da's inderdaad redelijk hoog licht! Ik zou inderdaad het licht minderen, maar als je voor de uitdaging wil gaan: doen! Ik zou enkel goed oppassen voor je fauna dan, ivm vergassing.
Succes!
Groeten
Gilles
Leuk artikel, maar gevaarlijk onderwerp. Totdat een par meter voor iedereen beschikbaar is, zal men het moeten doen met andere vuistregels. En die zijn helaas altijd relatief, omdat ieder aquarium anders is. En de ene lamp is de andere niet etc.
Hey Wilco
Bedankt!
Persoonlijk ben ik geen voorstander van vuistregels omdat ze vaak incorrect zijn en je op een dwaalspoor brengen. Vandaar eigenlijk die "methode" op het einde van het artikel. Maar ieder zijn manier en mening :-)
PAR-meters zijn inderdaad nog altijd belachelijk duur. Ik kreeg via mail wel de tip binnen ivm de Seneye Reef die niet teveel zou kosten + een goede PAR-meter ingebouwd zou hebben. Ik ga dit nog wat verder onderzoeken en eventueel toevoegen aan het artikel.
Groeten
Gilles
Een goed doordacht artikel met een goede oplossing. Maar ik heb nog 1 vraag wat als je nou geen co2 toepast, is er dan ook een oplossing. Met vriendelijke groet Fre.
Hey Fre
Bedankt voor het compliment :-)
Als je geen CO2 toepast: hoe het licht laag! Ik heb hier eens een artikel over geschreven, misschien heb je er wat aan: https://www.aquascaping-blog.com/169/aquarium-zonder-co2
Groeten
Gilles
Dit is eigenlijk helaas weer een artikel dat bijna compleet is over genomen van Tom Barr. En weer klakkeloos wordt aangenomen tot dit met zijn estimative index tot het beste resultaat zal lijden. Maar in de aquarium wereld zijn zoveel wegen die naar Rome leiden, dat aan elke methode haken en ogen zitten. Ik vind dat je met dit blog goed bezig bent, maar ik vind het allemaal wat weinig onderbouwd, en wat veel op de estimative index gebasseerd.
Dag Manuel
Als ik dit artikel klakkeloos gekopieerd zou hebben, kun jij mij dan de link geven naar de oorspronkelijke bron aub?
Het stuk van PAR heb ik gebaseerd op de Poolse website en die is inderdaad op zijn beurt gebaseerd op onderzoek door Tom Barr. Maar dit heb ik ook aangegeven en ik heb een hyperlink geplaatst naar de oorspronkelijke tekst, zoals het hoort.
De blog is in zijn geheel inderdaad sterk gebaseerd op de theorieën van Tom Barr en de Estimative Index, maar daar heb ik ook mijn redenen voor. Ten eerste omdat zijn methodes mij zéér goed geholpen hebben toen ik bijna gestopt was met de hobby door algenproblemen en ten tweede omdat zijn methodes voor een groot deel wetenschappelijk onderbouwd zijn. Er wordt zeker nergens gepredikt dat dit dé heilige graal onder de bemestingsmethodes is, wél dat het goed werkt.
Eerlijk gezegd vind ik je reactie behoorlijk beledigend, zeker gezien de tijd die ik erin steek.
Groeten
Gilles
Ik moet zeggen dat het voor mij erg leerzaam is en ik vermoed voor veel anderen ook.
Dat het (deels) is overgenomen vind ik niet zo van belang moet ik zeggen. Het gaat mij om de inhoudt en niet zozeer waar de tekst wegkomt of wie het heeft geschreven.
Dus ik ben wel blij met dit artikel en heb weer dingen gelezen die mij niet bekend waren.
De EI is een prima werkende methode, maar ongetwijfeld zul je met een andere methode ook goede resultaten kunnen behalen. Ieder zn ding zeg ik altijd.
Hey John
Eerlijk gezegd snap ik niet de heisa over het gebruik van andermans onderzoek. In de literatuur wordt ook gewoon voortgewerkt op voorgaande onderzoeken ...
De link naar het oorspronkelijk onderzoek staat er + ik heb de persoonlijke goedkeuring van Marcel, de eigenaar van die website.
En je hebt gelijk: ieder zijn eigen methode. Ik ben fan van de EI omdat ik vind dat het bijzonder gemakkelijk is met goede resultaten. Sommige mensen vinden dit minder interessant. Ieder zijn ding inderdaad ... :-)
Groeten
Gilles
Hoi Gilles,
Op zich vind ik het een leuk artikel zoals ik het heb gelezen en best leerzaam.
Zelf zit ik ook niet zo in de verlichting moet ik toegeven al wist ik toch veel dingen al wel.
Ik denk dat veel mensen best iets aan dit artikel hebben. Vaak weten veel mensen de betekenis van dit soort kreten niet.
Hey John
Bedankt voor de complimenten!
Ik heb het voornamelijk geschreven zodat beginnende aquaristen zich niet zouden blind staren op de "Watt per liter" en Lumen-regel, maar eerder zouden focussen op de reactie van de planten en alles geleidelijk aan doen. Hoop dat dit hun zal helpen.
Misschien dat ik later een technischer artikel schrijf, hoewel dat al vaak is gedaan ...
Groeten
Gilles
Ik heb helaas de philips 840 weer uit mijn korall 60 gehaald en nu zit er de standaard lamp in. Die is helaas erg donker en zou graag de 840 weer terug willen. Mijn draad (of baard??) Alg wordt nu wel minder, maar ben bang dat het terug komt. Ik geef voeding via de EI en bio co2 aan een bruisbal. Hoe kan ik de 840 weer terugplaatsen zonder dat de algen weer floreren?
Hey Pascal
Ik denk niet dat het probleem bij de kleur van je licht lag, maar eerder ergens anders. Zorg gewoon dat je CO2 goed zit en dat je voort doet met de EI, dan beperk je het risico op de alg :-)
Groeten
Gilles
Ik denk dat het wel aan de "lichtkleur" kan liggen in sommige gevallen. De bandbreedte van het lichtspectrum dat een plant nodig heeft heeft 2 pieken.
1 in het rode en 1 in het blauwe gedeelte. Wanneer een lamp niet kan voldoen aan 1 van die pieken kan de plant geen complete fotosynthese leveren.
Je kunt dan gebreken zien bij een plant die lijken op een voeding tekort terwijl er wel genoeg voorhanden is.
En dit kan per soort verschillen. Dit kan verklaren waarom de ene plant het soms heel goed doet en een andere soort plant niet in dezelfde bak.
Hey Patrick
Ik denk dat als je een lamp kiest met een kleur tussen de 4000K en de 6500K, dat de kans heel klein is dat je zo'n problemen gaat tegenkomen.
Ik ben van mening dat aquaristen, zeker beginnende, beter focussen op de levering van voldoende CO2 en meststoffen, in plaats van te spelen met lichtspectrum. Met die twee eerste ga je veel meer resultaat boeken dan met het laatste :-)
Groeten
Gilles
Deze trek ik in twijfel , kan je dat aantonen adhv producentengegevens ??
"Of nog een ander voorbeeld: beide bakken bevatten 100 liter, zijn 40cm hoog en het licht zit in de kap. Alleen heeft aquarium A 48 watt aan T5-lampen en aquarium B 48 watt aan T8-lampen. Beide gebruiken evenveel watt/liter, maar toch is de lichtintensiteit bij aquarium B veel lager omwille van de T8-lampen."
Hey Rik
Bedoel je dat de lichtintensiteit minder is bij de T8 of specifiek die 48 watt?
Indien het laatste: dat is een fictieve wattage die ik gebruikt heb om het voorbeeld duidelijk te maken, ik denk niet dat er een 24w T8 bestaat. Misschien kan ik het best als disclaimer toevoegen :-)
Groeten
Gilles
Ik bedoel de stelling dat T8 minder lumen per watt afgeeft dan T5 .....
Hey Rik
Ik spreek over PAR, niet Lumen :-)
Dit is een interessant artikel: http://www.plantedtank.net/forums/showthread.php?t=105774
Helaas zijn T8 & T5 niet helemaal vergelijkbaar in deze tabel, omdat de ene geen reflectors gebruikt en de andere wel. Zal eens verder kijken of ik misschien een betere vergelijking vind.
Groeten
Gilles
Ik was er van uit gegaan dat PAR niet zo heel veel verschilt van lumen en voor zo ver ik weet is de verhouding lumen/W van T5 HE niet beter of slechter dan van T8 en T5 HO zelfs slechter dan T8 . Het zou interessant zijn als we tabellen zouden hebben van de verschillende standaard lampen Philips waar de PAR/Watt op staat ..... Kan jij die ergens vinden ?? Verder vind ik dit een zeer interessant onderwerp aangezien ik een plantenbakje heb .......met 4 X T5 80W HO en 4 X T8 58 W lampen erboven met reflectoren van Aqua Medic .
Hey Rik
Zoals eerder gezegd in een vorige reactie van mij: het is mogelijk om een lamp met minder Lumen en meer PAR te hebben en vice versa. Een lamp met een hoge Lumen wil zeggen dat het vooral geoptimaliseerd is op het spectrum dat het meest zichtbaar is voor het menselijke oog, maar wil niet noodzakelijk zeggen dat dit goed is voor planten. Andersom geldt natuurlijk ook. Hier is een interessante discussie, check het antwoord van Clive (Ceg4048, reactie #10): http://www.ukaps.org/forum/threads/please-look-good-for-plants.11949/
Zo'n tabel heb ik helaas nog niet gezien. Wel een topic met foto's van de verschillende kleuren op 1 dezelfde bak zodat je beter kunt kiezen wat je het mooist ziet, maar niets met PAR/Lumen helaas. Zou wel een mooi proefproject kunnen zijn!
Groeten
Gilles