Algen bestrijden 
CO2-systemen 
Plantenvoeding 
Aquariumtechniek 
Vissen & garnalen 
Opstart & onderhoud 
Aquariumplanten 
Aquascaping 
Aquarium LED-verlichting? De voordelen én waar je op moet letten!
Lees verder
Onlangs kreeg ik een mailtje van één van mijn lezers.
Zijn vraag was of hij wel genoeg aquariumverlichting gebruikte. Uit zijn watt per liter berekening bleek namelijk dat hij vrij laag zat met zijn licht.
Mijn advies? Je hebt zeker voldoende licht voor gezonde plantengroei. En verban die watt per liter regel ;-)
Waarom de “Watt per liter” regel gewoonweg niet klopt!
Bij de “Watt per liter” regel tel je de wattages van je lampen op en die deel je dan door de hoeveelheid liters van je bak.
Stel: je hebt een aquarium van ongeveer 100 liter met daarop 2x 24w T5-lampen. Dan kom je op een watt/liter van 0,48 uit (100 liter gedeeld door 48 watt).
Diezelfde regel stelt dat:
- Je voor gemakkelijke planten (bijv. javavarens of Crypto’s) 0,25 à 0,50 w/l nodig hebt
- Je voor “medium” planten (bijv. Alternanthera reineckii) 0,50 à 1 w/l nodig hebt
- Je voor moeilijke planten (bijv. Hemianthus callitrichoides) meer dan 1 w/l nodig hebt
Met de bovenste bak zou je dus gemakkelijke tot medium planten kunnen groeien.
Eenvoudig, toch?
Helaas te mooi om waar te zijn!
Om je een voorbeeld te geven.
Stel je hebt twee identieke open aquaria. Beide zijn 40cm hoog, bevatten zo’n 100 liter water en hebben 2x 24w T5-lampen. Maar bij aquarium A hang je de verlichting 20cm hoger dan bij Aquarium B.
Beide bakken hebben dan evenveel wattage per liter, maar in realiteit zal aquarium A minder lichtsterkte hebben dan aquarium B. Waarom? De lichtbalken hangen 20cm hoger, waardoor het licht een grotere afstand moet afleggen tot de bodem.
Snap je het punt?
Vergeet dus die Watt per liter regel om te weten of je licht goed is!
Een beter alternatief: PAR!
Hoe kun je dan wél de lichtintensiteit meten op een zo objectief mogelijke manier?
Met een PAR-meter.
PAR is een afkorting voor “ Photosynthetically Active Radiation“. Een PAR-meter berekent de frequenties binnen het lichtspectrum dat planten kunnen gebruiken voor de fotosynthese.
Met andere woorden: het meet de lichtintensiteit zoals je planten het zien. Dat licht gebruiken ze om te kunnen groeien.
Zo’n PAR-meter werkt vrij eenvoudig. Je steekt de sonde in het water, bijvoorbeeld op de bodem, en het gedeelte dat je in je hand houdt zal dan een waarde geven, bijvoorbeeld 40 µmol PAR. Vervolgens verplaats je de sonde naar het wateroppervlakte en krijg je de waarde 100 µmol PAR.
Maar wat betekenen nu die waardes?
Volgens onderzoek door Tom Barr heb je drie categorieën (gemeten op de bodem):
- 10 – 40 µmol PAR: laag licht
- 40 – 80 µmol PAR: medium tot hoog licht
- 80 – 120 µmol PAR: heel hoog licht
De ideale waarde voor een plantenbak met een goede mengeling van gemakkelijke tot moeilijkere plantjes is 40 à 50 µmol PAR op de bodem, goede CO2 en voldoende meststoffen.
De categorie 80 – 120 µmol PAR vermijd je best. Je planten groeien dan bijzonder snel en hebben een enorme vraag naar CO2. Die kun je heel moeilijk beantwoorden met je CO2-systeem zonder je vissen te vergassen. De kans op algen én vissterfte is dus groot.
“Waar kan ik zo’n PAR-meter kopen?”, zie ik je nu al denken ;-)
Ik moet je helaas waarschuwen: ze zijn vrij moeilijk te vinden in de Benelux en bovendien zijn ze bijzonder duur.
De Apogee Aquarium PAR Meter bijvoorbeeld kost zo’n $335, da’s omgerekend bijna 300€ …
Enkele handige hulpmiddeltjes
Een enthousiaste aquarist op Plantedtank.net was wel zo vriendelijk om verschillende lichtbronnen boven verschillende aquaria’s te testen en vervolgens de PAR-waardes in een handige tabel te gieten.
In tabel 1 zie je de verschillen qua PAR tussen T8, Power Compact en T5-lampen (aquarium LED staat er helaas niet in). Vervolgens worden die lampen op verschillende hoogtes geplaatst boven het aquarium. Het resultaat is een (te) lage, middelmatige of (te) hoge PAR.
PS: een inch is ongeveer 2,5cm. Een hoogte van 16 inch komt dus ongeveer overeen met een bak van 40cm hoog.
Tabel 2 toont je dan weer het effect van een goede reflector op de PAR-waardes van een T5-lamp:
Opgelet: dit zijn heel algemene gegevens, gebruik de tabellen dus enkel als leidraad en niet als absoluut cijfer.
Wil je de èchte PAR-waarde van jouw verlichting meten, dan is een goede PAR-meter de enige optie.
Hoe zit het dan met Lumens?
Een andere methode die je ook wel eens hoort of leest, is de “Lumens” regel. Het Lumen bepaalt de totale hoeveelheid lichtenergie dat je aquariumlamp (of elke andere lichtbron) uitstraalt.
Maar … hier zit een addertje onder het gras.
Een Lux-meter (Lux = het aantal Lumen per vierkante meter) registreert vooral het licht waar het menselijk oog gevoelig voor is, namelijk groen licht. Blauw en rood licht worden niet goed gemeten. En laat dat net het spectrum zijn waar je planten het meest aan hebben!
Met andere woorden: Lumen of Lux werkt vooral voor het menselijk oog, maar is niet echt bruikbaar voor planten.
Het is bijvoorbeeld perfect mogelijk dat een lamp met veel Lumen (sterk licht in onze ogen) een laag PAR heeft voor je planten. Andersom is ook een mogelijkheid: de lamp lijkt op het eerste zicht weinig licht af te geven (weinig Lumen), maar heeft wel een uitstekende PAR.
Gebruik dus niet de hoeveelheid Lumen of je eigen ogen om te weten of je sterk of zwak licht hebt!
Er bestaat wel een trucje waarbij je de Lux-waardes kunt omrekenen naar PAR.
Je meet dan eenvoudigweg de Lux-waardes af en vervolgens deel je die waarde door een “constante”, naargelang het type lamp dat je gebruikt boven je bak. Het resultaat wat je dan krijgt is de PAR-waarde, uitgerekend in µmol/m2/sec.
Hieronder vind je een lijst van de verschillende constantes:
Hou er wel rekening mee dat je bij deze methode een grotere foutenmarge hebt dan bij een PAR-meter. Je krijgt een relatieve meting (ongeveer juist) en geen exacte waarde.
Gebruik deze methode dus enkel als leidraad, net zoals de tabellen hierboven.
Een goedkoper alternatief: begin laag met je aquariumverlichting!
300€ vind ik persoonlijk veel geld voor een PAR-meter, zeker voor iets dat je eigenlijk niet ZO vaak gebruikt.
Daarom dat ik een geheel andere methode verkies, eentje dat veel goedkoper is maar wel wat geduld vraagt.
Je zult hiermee niet de lichtintensiteit in cijfers meten, maar je kunt wél de lichtsterkte aan jouw gewoontes en aan de behoeftes van de planten aanpassen.
Zo ga je te werk:
- Tijdens de opstart van je aquarium hou je de lichtintensiteit laag (bv met drijfplanten) en hou je de lichtduur op 6u max. Hiermee beperk je het risico op algen en kan de bak rustig rijpen
- Ondertussen doseer je volgens de Estimative Index en breng je je CO2 op gang. Voor een bak van rond de 100 liter en met voldoende watercirculatie kun je bijvoorbeeld 1 à 2 bubbels per seconde toevoegen. EasyCarbo doseren samen met de CO2 is ook een aanrader.
- Elke week voeg je een half uurtje toe, tot je aan 8 uur in totaal zit. Dit is voldoende voor de fotosynthese. Ondertussen hou je zoveel mogelijk je planten in het oog. Verliezen ze kleur (zie mijn artikel over CO2-symptomen) of krijg je algen (bv draadalg of baardalg), dan moet je je CO2 een beetje verhogen.
- Tegen dat je 8u in totaal hebt, ben je een maand verder en hebben je planten zich al aangepast aan hun nieuwe omgeving. Je bak zou nu al goed gegroeid moeten zijn en ook algvrij zijn. Indien niet: ga na waar het probleem ligt, los het op en laat je bak nog een paar weken met rust. Je mag NOOIT het licht verhogen als je al algen hebt, want dan verergert het probleem.
OK, nu je bak stabiel is én met gezonde planten, is het tijd om het licht te verhogen:
- Verhoog week 1 en week 2 de CO2 en hou heel goed je vissen in het oog. Ga heel voorzichtig te werk en doe heel kleine CO2-aanpassingen. Ik draai bijvoorbeeld mijn naaldventiel een millimeter of twee naar de “OPEN” kant, meer niet.
- In week 3 plaats je je extra licht. Indien dit een extra TL-lamp is en het licht theoretisch dus verdubbelt, dan raad ik je aan om in het begin eerst nog wat drijfplanten toe te voegen. Hiermee voorkom je dat de lichtintensiteit té sterk verandert op een korte periode en de bak destabiliseert
- Als alles goed gaat, kun je na week 4 de drijfplanten langzaamaan verwijderen. Haal eerst de helft van de drijfplanten weg, wacht een weekje en verwijder dan de overblijvende plantjes.
Zie je wat ik gedaan heb?
Ik verhoog EERST DE CO2 en pas dàn de verlichting. Op die manier voorkom je dat je een CO2-tekort krijgt door het extra licht.
Want meer licht betekent dat je planten sneller gaan groeien. En planten die sneller groeien, hebben meer voeding nodig. Als er onvoldoende voedingsstoffen (waaronder CO2) zijn, dan stopt de plant met groeien, verslijmen ze en krijg je algen.
En dat wil je zoveel mogelijk vermijden natuurlijk ;-)
Voorzie dus altijd eerst onbeperkte voedingsstoffen voor je planten en ga dan pas je licht verhogen.
De conclusie?
Vergeet de Watt per liter regel en gebruik een Lux-meter enkel als leidraad!
De enige echt objectieve methode om de sterkte van je aquariumlicht te meten, is een PAR-meter.
Helaas zijn die nog peperduur. Een goedkoper alternatief is beginnen met laag licht en stilletjes aan de lichtsterkte te verhogen tot je de gewenste plantengroei hebt! Ondertussen verhoog je de CO2 en doseer je volgens de Estimative Index om voedingstekorten te vermijden.
Eventueel kun je de tabellen van PlantedTank gebruiken, maar dan enkel als leidraad.
En jij? Gebruik jij eerder laag of sterk licht? En met welke problemen zit je momenteel? Laat het mij hieronder weten of op mijn Facebook-pagina!
[ninja-inline id=2164]
Hoi ja id in de hogere delen van mijn planten..heb mijn verlichten nu op 40 % kijken wat dit brengt…Alvast bedankt…Had de cabomba erin ook voor de bestrijding van alg (snelgroeier) maar als deze zo langerekt groeid ziet dit niet uit maar goed kijk wat ik ga doen eerst maar eens afwachten.En hopen dat de rest van de planten het wel beter gaan doen en netjes groeien…..mvg Marco
Dat heb ik destijds gehad in de Rio125 ook in de hogere regionen. de stroming was gewoon onvoldoende met die interne filter destijds.
Ik denk zelf dat je moet minderen met het licht als je stroming wel voldoende is.
Afwachten nu dus even.
Hey Marco
Langgerekte groei is een symptoom van te weinig CO2. De plant knapt dan na een tijd af om “betere oorden” op te zoeken. Dit wordt in de wetenschap “autofragmentation” genoemd :-)
Groeten
Gilles
Er kan hier dus sprake zijn van te weinig co2 met het licht dat voor handen is of de stroming is niet goed.
Voor de ene bak is 20mg co2 meer dan genoeg maar voor de andere bak niet. Dat jangt oa af van de belichting.
Ik heb overigens op de site van Easy life wel een artikel gelezen dat of blauw of juist rood licht ook een langgerekte groei kan veroorzaken. Staat een mooie foto bij.
Kan soms ook door te warm water of door te weinig licht komen.
Maar idd ook door te weinig co2 ;)
Draadalg heeft als oorzaak in de regel de co2 en dan bedoel ik meer dat er dan vaak wel co2 aanwezig is maar teveel/ te lange belichting.
Is de circulatie wel goed in de bak??
Zoals gilles al zegt zou je beter niet meer co2 doseren dus zou dan echt de verlichting dimmen of in uren terug brengen. Jammer dan voor die Cabomba en daar zou ik een andere plant voor nemen.
Zitten de algen die je bedoeld richting het oppervlak?? Ik vermoed het dus wel.
Draadalg komt ook vaak door verkeerd licht. In te wit licht heb je veel makkelijker draadalg omdat het rendement voor planten lager ligt.
Algen hebben daar geen last van en hebben dus een voetje voor op dat moment.
Dag Jurgen
Heb je een bewijs die dat argument bevestigt? En wat is “wit licht” volgens jouw redenering?
Groeten
Gilles
Bewijs? Staat genoeg online in wetenschappelijke studies lijkt me.
Laat ons zeggen dat vanaf 7000k toch echt wel te wit wordt om nog goed en efficient te zijn.
Zoals je weet hebben planten vooral rood en blauw licht nodig om goed te ontwikkelen.
Die onderlinge verhouding is van groot belang.
Studies wijzen aan dat bij TL 3000-4000 kelvin de ideale verhouding is voor optimaal rendement voor de planten. dan bedoel ik de groeiprestaties per watt, lumen of wat dan ook licht. Hoe verder je daar van af wijkt, des te meer licht je zal nodig hebben om dezelfde resultaten te bereiken. Beetje zoals de wet van het minimum. Maar ook op licht.
maw, ook met 6000k kan je planten perfect laten groeien. Al zal je veel mee licht nodig hebben om dezelfde resultaten te bereiken.
Het is niet voor niets dat sedert de tendens voor witter licht er ook veel meer wattage aan lampen geplaatst wordt in dei bakken.
Mijn eigen aquarium werd indertijd geleverd met 2x4200k en 2x6800k terwijl ik kwam van 3x3000k en 1x triton van intepet (ja, een hele oude. ;) )
Op zich veel witter dan wat ik gewoon was en had toen nog niet de kennis waarover ik nu beschik. Dus heb ik die lampen netjes gebruikt. Na enkele weken werd duidelijk dat planten die voorheen prima lukten in mijn vorige bak met T8 verlichting het niet meer deden in het wittere licht van T5. De symptomen waren volgens kenners overduidelijk lichttekort. Planten die normaal rood werden bleven groen.
ook de blyxa japonica die doorgaans roodbruine tintjes kan krijgen bleef groen als gras.
Zuiver groene planten deden het al bij al prima. Daar waren er geen opmerkingen.
Na lang zoeken en proberen van allerlei tips heb ik tegen het advies in van ervaren mensen andere lampen gekocht en terug naar de warmere tinten gegaan. Al werd me verteld dat dit niets zou uit maken.
En warempel, na twee weken begonnen alle planten veel beter te groeien.
Rode planten werden rood en de groene planten groeiden sneller.
Enkele artikels later werd me duidelijk dat de lampen gewoon pakken efficiënter waren.
En op die manier de planten veel meer bruikbaar licht hadden.
Tevens daarom is PAR geen heilige graal.
PAR is de som van bruikbaar licht voor de planten. Maar zegt niets van de verhouding onderling.
Zo zie je dat een 840 dezelfde PAR heeft als een 865, en toch een totaal ander groeirendement heeft.
Helaas is het probleem bij led dat we niet weten welke verhoudingen je moet aan houden.
ten eerste weten we niet precies welke golven een led juist geeft. 4000k led geeft niet per se dezelfde golven als een 4000k tl.
Bovendien geven blauwe leds veel meer licht dan rode leds van hetzelfde wattage.Dus als je evenveel rood als blauw licht wil met leds zal je meer rode nodig hebben dan blauwe. Hoe dat uit te leggen is weet ik niet. Maar het is een vaststaand feit.
Nu, dat was een hele uitleg om te vertellen dat planten het beter doen onder warmere kleuren dan koudere. :)
Maar het probleem zit dat algen veel minder onderscheid maken in die kleuren. Algen doen het zelfs prima onder zuiver UV-A en -B waar planten gewoon zouden afsterven.
Het is nu eenmaal een primitief organisme waar planten gesofisticeerder zijn en gevoeliger zijn.
Dus in bv witter licht gaan planten minder hard groeien terwijl algen daar geen last van hebben.
In een bak waar alles goed gaat is dit geen probleem. waar geen algen zijn hoef je daar niets mee in te zitten.
Waarom draadalgen beter groeien onder witter licht kan ik niet zeggen.
Maar ik ervaar dat als mijn cabomba onder mijn enige 6000k lamp komt te drijven(die ik heb voor de kleur er van) de toppen last krijgen van een enkele draadalg.
Dit is ook iets dat ik vast stel algemeen. Problemen met draadalg zie je veel meer bij bakken met witter licht. Althans iets wat ik ervaar. Er zijn genoeg bakken met hogere co2(+30ppm) waar draadalgen welig tieren. Dat dit ook soms komt door te weinig co2 is volkomen juist. Maar is gewoon niet de enige trigger.
Jurgen
Als er dan toch zat veel informatie hierover te vinden is, geef mij dan een link naar een wetenschappelijk onderzoek dat bewijst dat bepaalde algsoorten vaker voorkomen bij bepaalde spectra in aquaria. Als je iets wilt staven moet jijzelf het bewijs daarvan geven, niet iemand anders maar laten zoeken.
Dat experiment met jouw bak bewijst niets, want je vertrekt – zoals gezegd in mijn vorige reactie hierboven – niet vanuit een controlesituatie vertrekt. Pas wanneer je werkt met 2 identieke situaties (zelfde aquaria, filtratie, verlichting, …) en slechts 1 verschillende factor creëert, dan kun je conclusies gaan trekken.
Trouwens, je zegt zelf “In een bak waar alles goed gaat is het geen probleem”. Waarom zou dan iemand moeten focussen op het licht wanneer de primaire oorzaak elders ligt.
Groeten
Gilles
Ok maar mijn lamp hangt 50 cm boven de bak,,en de cabomba groei langerekt als ik de verlichting lager zet??????? mvg Marco